Għal darb’oħra ninsabu fix-xahar penitenzjali tar-Randan u dan iwassalna għal festa ta’ ħut.

F’dan iż-żmien tar-Randan inwarrbu minn quddiemna l-ħelu u dak kollu li nieħdu pjaċir bih u niffokaw minflok fuq l-ispiritwalità u s-sawm u l-astinenza minn dak kollu mundan. Ħarsitna tkun fuq is-sagrifiċċji u l-ħsieb ta’ ndiema li jwassalna għall-Ġimgħa Mqaddsa u l-viżti tas-seba’ knejjes u r-reċta tar-rużarju, l-aktar f’Jum id-Duluri.

Iżda mill-aspett ta’ ikel u tisjir għaliex insemmu u nikkunsmaw il-ħut? L-ikkunsmar tal-ħut fi żmien ir-Randan huwa assoċjat mal-kelma Griega li tfisser ħut: “ichthys” li l-ittri tagħha jfissru bil-Grieg ukoll Iesous Christos Theou Yios Soter – bil-Malti tissarraf f’Ġesù Kristu, Iben Alla, Salvatur.

Hemm bosta interpretazzjonijiet dwar il-konsum tal-ħut f’dan iż-żmien tar-Randan iżda l-aktar waħda li tappellali hi dik li nsibu fil-ktieb tas-Seklu 15, il-“Ktieb tal-Festi” li jirrakkonta l-fatt li meta Adam u Eva kienu dinbu fil-Ġenna tal-Art, Alla seħet l-art li kienu fuqha iżda mhux lill-baħar u għalhekk huwa permess li fi żmien ir-Randan il-bniedem jiekol minn dak li jinqabad mill-baħar. U għalhekk l-ikkunsmar tal-ħut.

Matul dan ix-xahar ta’ Marzu nsibu varjetà kbira ta’ ħut lokali u frisk fil-ħwienet li jbigħu dan il-prodott u għand il-bejjiegħa fit-toroq. Faċli li wieħed isib jixtri t-trill, il-mulett, iċ-ċipullazz, is-sargu, il-morina, il-qarnita u l-gurbell.

Fl-imgħoddi l-ħut kien iġib prezz baxx iżda llum-il ġurnata l-ħut hu kkunsidrat bħala speċjalità u spiss ikun għoli fil-prezz. Madankollu l-ikkunsmar tal-ħut f’dan iż-żmien mhux kwistjoni dwar finanzi meta wieħed isib ħut bi prezz baxx. Għax kif meta wieħed jiekol il-ħut fir-Randan isir Kattoliku tajjeb aktar milli jiekol il-laħam jew it-tiġieġ għax “ma jiswiex li tiekol laħam” f’dan iż-żmien? Għal ħafna nies li jieklu l-ħut f’dan iż-żmien ma jkunx att ta’ penitenza u sagrifiċċju.

Għal dak li jirrigwarda l-ikkonsmar tal-ħut, aktar ma dan ikun frisk aktar jagħmel togħma tajba fit-tisjir. Għall-aħjar riżultat wieħed għandu jagħżel bejjiegħ li jista’ jafdah u jibqa’ jixtri mingħandu. Wieħed jista’ jibdel it-togħma tal-laħam jew tat-tiġieġ fit-tisjir u li ma jkunux friski iżda żgur ma jistax jagħmel dan bil-ħut. Wieħed għandu jmur għal dak il-ħut li jkun inqabad fl-istess ġurnata li jkun se jissajjar iżda għandu jkun ukoll flessibbli x’tip ta’ ħut jagħżel.

Ħut frisk m’għandux ikollu riħa ta’ ħut iżda riħa ta’ baħar. Il-garġi jkunu ħomor nirien u nedjin u mhux li jkunu sprejjati bl-ilma baħar biex jidhru friski. Meta wieħed jiġi biex jipprepara l-ħut għat-tisjir dan għandu jara li l-qxur tiegħu jinqala’ malajr u l-laħam ma jkunx daqstant artab.

Tkun idea tajba li wieħed jinvesti f’termometru tal-kċina għax hija diffiċli li wieħed jgħid jekk ħuta saritx fit-tisjir billi jħares lejha biss u jistenna jekk laħamha baqax qisu trasparenti jew bjadx. Biex tassew ħuta tkun imsajra t-temperatura għandha taqra bejn 125 u 150 grad Celcius. 

L-ikel tal-ħut nej dan l-aħħar qiegħed isir ferm popolari wara l-introduzzjoni tas-‘sushi’ fid-dinja tal-Punent. Mod ieħor popolari ta’ kif wieħed jista’ jsajjar il-ħut hu billi jgħaddsu fil-meraq tal-lumi.

Kontra l-laħam tat-tjur, meta wieħed jiekol il-ħut nej ma jkunx qiegħed jirriskja l-periklu tas-salmonella iżda l-ħut minnu nnifsu jista’ jkun qiegħed iġorr ċerti parassiti li għandhom jiġu evitati għalkollox minn persuni anzjani, nisa tqal u t-tfal.

Aktar milli nsajjar il-ħut billi nimmarinah minn qabel, nippreferi li nsajru ‘al cartoccio’, imgeżwer fil-fidda b’felli lumija, ftit qtar taż-żejt taż-żebbuġ, melħ u bżar u naħmi fil-forn għal ftit minuti. B’dan il-mod tkun tista’ ttiegħem kif suppost il-ħuta milli tħalli l-istess ħuta titlef it-togħma oriġinali u naturali tagħha permezz tal-immarinar. Naturalment, il-ħuta tista’ sserviha wkoll bi ħwawar friski, żebbuġ u ftit kappar.

Minbarra l-ħut, id-dieta Mediterranja tinkludi wkoll frott tal-baħar, frott u ħaxix, qmuħ, legumi kif ukoll dawk li huma magħrufin bl-Ingliż bħala ‘nuts’.

F’dan iż-żmien tar-Randan ikun hemm tnaqqis fil-konsum ta’ laħam aħmar, ħelu, u prodotti oħrajn li fihom kwantitajiet għoljin ta’ xaħmijiet u prodotti tal-ħalib.

F’Marzu ssib festa sħiħa ta’ ful aħdar u ħaxix bil-weraq bħall-qaqoċċ, spinaċi u wieħed għandu jieħu l-opportunità li jagħmel l-itjeb ikliet minn dawn. Imkien fid-dinja ma ssib prodotti naturali friski daqs f’Malta. Il-ħsad ta’ dawn il-prodotti u t-tqassim fil-ħwienet isir fl-istess jum u fil-każ ta’ laħam, ħut u t-tqassim tagħhom biex jinbiegħu bl-imnut isir fl-istess jum hekk kif joħorġu mill-biċċerija jew fil-każ tal-ħut, il-laneċ u l-luzzijiet jidħlu fil-port bil-qabdiet tagħhom.

Is-soltu nagħmel platti delizzjużi ħafna bir-ross u l-qaqoċċ u l-ful aħdar kif ukoll tipi ta’ insalati fejn ninkludi wkoll ġobon magħmul mill-ħalib tan-nagħaġ li llum il-ġurnata qiegħed jiġi prodott f’Malta stess, kif ukoll b’dik in-naqra ta’ qoxra tal-larinġ maħkuka.

Mhux talli jkollok platti mburġati b’ikel sabiħ talli tgawdi wkoll il-freskezza tal-prodotti lokali fi platt wieħed.

Wieħed ma jridx jinsa wkoll il-ħelu tradizzjonali lokali ta’ żmien ir-Randan iżda bla użu tal-bajd, il-kwareżimal. Ma ssib xejn aktar delizzjuż minn dan il-ħelu magħmul mil-lewż mitħun, cinnamon, ilma żahar, meraq tal-mandolin miksi bil-pistaċċi u karawett.

X’taħseb dwar dan l-artiklu? Għoġbok? Ħalli l-kummenti u r-rating tiegħek hawn taħt u agħfas share biex inkomplu nwasslulek aktar artikli li jogħġbuk.